با اینترنت فقط وب‌گردی نکنید، در آن زندگی کنید! تا همین چند سال پیش، اینترنت فقط جایی برای جست‌وجو، دیدن و خواندن بود؛ اما حالا دنیایی در حال شکل‌گیری است که در آن می‌توانید «حضور» داشته باشید، راه بروید، صحبت کنید، خرید کنید، یاد بگیرید یا حتی کسب‌وکار داشته باشید. این جهان «متاورس» نام دارد. اما دقیقا متاورس چیست؟ Metaverse از دو واژه «متا» به معنای «فراتر» و «ورس» به معنای «جهان» تشکیل شده است که دنیای مجازی پر از شگفتی است. در این مقاله، شما را با دنیای متاورس آشنا می‌کنیم، اینکه چطور کار میکند، و چه جایگاهی در زندگی آینده ما خواهد داشت.
متاورس چیست؟
تصور کنید در خانه نشسته‌اید، اما در یک لحظه با دوستانتان در یک کنسرت مجازی شرکت می‌کنید، بعد از آن به نمایشگاه نقاشی یک هنرمند اهل ژاپن سر می‌زنید، و در نهایت با آواتارتان به جلسه‌ای کاری در یک دفتر مجازی می‌روید؛ بدون اینکه حتی از جای خود بلند شده باشید.
این تجربه‌ی چندبُعدی و فراگیر، همان چیزی است که «متاورس» نام دارد.
متاورس مفهومی است که به یک دنیای مجازی گسترده و همیشه فعال اشاره دارد؛ دنیایی که در آن می‌توانید از طریق اینترنت، با استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت افزوده و مجازی (AR/VR) و ابزارهای دیجیتال دیگر، به شکل زنده و تعاملی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
در این فضا، افراد با آواتارهای سه‌بعدی خود نمایان می‌شوند، می‌توانند در رویدادها شرکت کنند، بازی کنند، یاد بگیرند، خرید انجام دهند، یا حتی کسب‌وکار مجازی راه بیندازند. متاورس را می‌توان نسخه‌ی تکامل‌یافته‌ی اینترنت دانست؛ جایی که دیگر فقط نمی‌خوانید یا تماشا نمی‌کنید، بلکه حضور دارید و تعامل می‌کنید.هرچند متاورس هنوز در حال شکل‌گیری است، اما پایه‌های آن به‌تدریج با پیشرفت فناوری‌های نوین در حال ساخته‌شدن است.
آواتار متاورس چیست؟
نسخه مجازی و دیجیتالی شما که به‌صورت یک شخصیت 3 بعدی به نمایش در می‌آید؛ آواتار متاورس است. در واقع، وقتی وارد یک فضای متاورسی می‌شوید، مثل این است که بدن شما از طریق یک آواتار ظاهر می‌شوید؛ این آواتار می‌تواند شبیه چهره واقعی‌تان باشد، یا کاملاً متفاوت، فانتزی، کارتونی، ربات‌گونه یا هر چیزی که بخواهید.
برخی از ویژگی‌های آواتار متاورس عبارت است از:
- امکان شخصی‌سازی
- نماینده شما برای تعامل و انجام کارها
- القای حس حقیقی و واقعی
بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری، از جمله Meta به رهبری مارک زاکربرگ، در حال سرمایه‌گذاری گسترده روی متاورس هستند و آینده اینترنت را در این مسیر می‌بینند. برای آشنایی با زندگی و دیدگاه‌های او درباره آینده تکنولوژی، بیوگرافی کامل مارک زاکربرگ را بخوانید.
کاربرد های متاورس چیست؟
متاورس تلفیقی از واقعیت مجازی و افزوده است که در زمینه‌های متنوع و متعددی کاربرد دارد. این نسل جدید اینترنت احتمالا در آینده‌ای نزدیک قابلیت‌های بیشتری هم خواهد داشت.
بازی، سرگرمی و سفر
فعالیت‌های تفریحی تنها بخش کوچک و جذاب دنیای مجازی متاورس است در:
- بازی و سرگرمی: پلتفرم‌هایی مانند Decentraland، The Sandbox و Roblox فضاهایی هستند که شما می‌توانید بازی کنید، محیط‌های مجازی بسازید و در رویدادهای زنده مثل کنسرت‌ها یا نمایشگاه‌ها شرکت کنید.
- ارزهای درون بازی: در متاورس، بازی‌ها معمولاً از ارزهای دیجیتال مخصوص خود استفاده می‌کنند (مثل MANA در Decentraland یا SAND در Sandbox). این قابلیت امکان ارتقا و حضور واقعی در بازی‌ها را فراهم میکند. این ارزها برای خرید زمین، لباس، ابزار و آیتم‌های دیگر درون بازی هستند.
استفاده از بلاکچین در این تراکنش‌ها باعث شفافیت، امنیت بیشتر و کاهش احتمال تقلب میشود. - گردشگری مجازی: بازدید از مکان‌های تاریخی، موزه‌ها، طبیعت و سایر مکان‌ها با متاورس مهیا است. در دنیای VR تورهای راهنمایی‌شده با آواتار و سفر به مناطق گوناگون را می‌توانید تجربه کنید.
اقتصاد دیجیتال در متاورس، تجارت در زمینه مالکیت و ارزها
متاورس می‌تواند سرزمین و وطن ایدئال شما شود. در این محیط می‌توانید مثل دنیای حقیقی مالک باشید، پول خرج کنید و کسب و کار راه بیاندازید.
- مالکیت: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های متاورس، مالکیت واقعی دارایی‌های دیجیتال است. از طریق NFT (توکن‌های غیرقابل‌تعویض) مالک آثار هنری، آیتم‌های درون بازی، زمین، موسیقی یا هر دارایی منحصربهفرد دیگری شوید. برای مثال، یک هنرمند می‌تواند یک اثر دیجیتال خلق کرده و آن را به‌صورت NFT بفروشد. این مالکیت در بلاکچین ثبت میشود و امکان کپی یا سرقت آن تقریباً از بین می‌رود.
- املاک مجازی: در متاورس، مفهوم «زمین» و «ساختمان» به فضای مجازی منتقل شده است. در پلتفرم‌هایی مثل Decentraland و The Sandbox زمین بخرید، بسازید یا بفروشید. تاکنون برخی افراد و شرکت‌ها ده‌ها هزار دلار برای خرید زمین مجازی پرداخت کرده‌اند.
- ارزهای دیجیتال متاورسی: در کنار ارزهای درون بازی، پروژه‌های متاورسی هر کدام ارز دیجیتال اختصاصی خود را دارند.
برخی از رایج‌ترین این رمزارزها:
- MANA (دیسنترالند)
- SAND (سندباکس)
- AXS (اکسی اینفینیتی)
- ENJ، GALA، ILV، TLM، GHST، ATLAS، EFI و ده‌ها ارز دیگر
این رمزارزها گاهی از طریق فعالیت داخل بازی به دست می‌آیند و گاهی هم در صرافی‌ها معامله می‌شوند.
تعاملات انسانی، جلسات، کلاس‌ها و مد
متاورس قرار نیست شما را از ارتباطات و تعاملات حضوری منع یا دور کند؛ بلکه به شکلی مدرن و خلاقانه روابط انسانی را احیا و خلق میکند.
- ارتباط‌های اجتماعی و کاری: متاورس فضایی برای ارتباط اجتماعی جدید فراهم کرده است تا با آواتار دیجیتال خود در جلسات کاری، کلاس‌های آموزشی، کنفرانس‌ها یا دورهمی‌ها شرکت کنید.
- صنعت مد و خلاقیت: برندهای بزرگی مانند Gucci، Nike، Adidas وارد دنیای متاورس شده‌اند تا لباس‌ها و آیتم‌های دیجیتال عرضه کنند. برای آواتارهای خود لباس خاص بخرید یا حتی طراحی کنید و آن‌ها را بفروشید. این نوع خلاقیت با NFT پشتیبانی میشود و فرصت کسب درآمد دارد. فشن‌شوهای مجازی، پرو لباس دیجیتال و NFTهای پوشیدنی در متاورس رخ می‌دهد.
- آموزش: در متاورس، آموزش محدود به متن و صدا نیست؛ بلکه ترکیبی از دیدن، شنیدن، تجربه کردن و تعامل واقعی است. این یعنی یادگیری عمیقتر، جذاب‌تر و حتی قابل سفارشی‌سازی برای هر فرد. مثلاً: بهجای خواندن درباره قلب، درون یک مدل سه‌بعدی از بدن انسان قدم بزنید و روند گردش خون را ببینید. کلاس‌های مجازی با حضور آواتار استاد و دانشجو در محیطی شبیه دانشگاه برگزار می‌شوند.
کاربردهای درمانی، صنعتی و امنیت
تلفیق متاورس با صنعت یا درمان شاید کمی دور از ذهن باشد، ولی شدنی است.
- مدیریت زنجیره تأمین: متاورس در کنار بلاکچین، می‌تواند ابزار قدرتمندی برای مدیریت شفاف زنجیره تأمین باشد. شرکت‌ها می‌توانند از قراردادهای هوشمند برای ردیابی تولید، حمل‌ونقل و توزیع کالا استفاده کنند. این کار باعث کاهش تقلب، افزایش اعتماد و کاهش هزینه‌ها میشود.
- امنیت و حریم خصوصی: با وجود داده‌های گسترده‌ای که کاربران در متاورس به اشتراک می‌گذارند، حفظ امنیت و حریم خصوصی حیاتی است. فناوری بلاکچین به رمزگذاری داده‌ها کمک میکند و دستکاری یا افشای اطلاعات را بسیار سخت‌تر می‌سازد. همچنین فعالیت‌های مشکوک سریع‌تر شناسایی می‌شوند.
- سلامت و درمان: درمان فوبیا و اضطراب با شبیه‌سازی موقعیت‌های واقعی، فیزیوتراپی مجازی با هدایت حرکت بدن و روان‌درمانی با آواتارهای خصوصی در فضای متاورس می‌تواند محقق شود.
متاورس چه محدودیت هایی دارد؟
محدودیت‌های متاورس (Metaverse) را می‌توان را از منظرهای مختلف بررسی کرد:
1. هزینه تجهیزات: ورود به متاورس نیازمند سخت‌افزارهای خاصی مثل هدست‌ها و عینک‌های واقعیت مجازی، کنترلرهای حرکتی و سیستم‌های قدرتمند است که ممکن است برای بسیاری گران‌قیمت باشد.
2. اینترنت سریع و پایدار: تجربه متاورس بدون اینترنت پرسرعت با تأخیر و قطعی همراه است و عملاً کیفیت تعامل را از بین می‌برد.
3. ناآگاهی و مقاومت فرهنگی: برخی افراد یا جوامع هنوز شناخت کافی از متاورس ندارند یا در برابر استفاده از فناوری‌های جدید مقاومت می‌کنند.
4. محدودیت‌های فیزیکی و سلامت: استفاده طولانی از هدست‌ها ممکن است باعث خستگی چشم، سرگیجه، یا ناراحتی‌های جسمی شود و برای برخی قابل‌تحمل نباشد.
5. امنیت و حریم خصوصی: متاورس ممکن است داده‌های بسیار شخصی مانند حرکات چشم، صدا، چهره و رفتار کاربر را ذخیره کند که نگرانی‌هایی درباره سوءاستفاده از اطلاعات ایجاد میکند.
6. عدم یکپارچگی بین دنیاها: هر پلتفرم متاورسی قوانین، اقتصاد و آواتار خاص خودش را دارد و فعلاً امکان جابه‌جایی آزاد بین این دنیاها بسیار محدود است.
آینده متاورس چیست؟
چشم‌انداز آینده متاورس را می‌توان در سه سناریوی اصلی خلاصه کرد:
تبدیل شدن به دنیای مجازی ۳D
در این سناریو، متاورس می‌تواند نقش اینترنت آینده را ایفا کند؛ جایی که کاربران دیگر صرفاً «بیننده» نیستند، بلکه در محیطی سه‌بعدی و تعاملی هستند. اگر این مسیر تحقق یابد، پیامدهای زیر قابل انتظار خواهد بود:
- جایگزینی صفحات وب سنتی با محیط‌های مجازی سه‌بعدی (مثلاً خرید از فروشگاه‌های مجازی بهجای صفحات فروش)
- برگزاری کلاس‌های دانشگاهی، جلسات کاری و رویدادهای بین‌المللی در فضای متاورسی
- تغییر اینترنت از حالت مصرف اطلاعات (خواندن و دیدن) به تجربه زیسته و تعاملی (بودن و زندگی کردن)
ادغام با سایر فناوری‌ها
احتمال دیگر آن است که متاورس نه بهعنوان یک پلتفرم مستقل، بلکه به‌صورت بخشی از یک اکوسیستم فناوری گسترده‌تر شکل بگیرد. در این صورت، شاهد تلفیق آن با فناوری‌های زیر خواهیم بود:
- هوش مصنوعی (AI): دستیارهای هوشمند یا آواتارهایی که به‌طور طبیعی با کاربران گفت‌وگو می‌کنند.
- واقعیت افزوده (AR): ورود عناصر متاورسی به دنیای واقعی، مانند استفاده از عینک‌های هوشمند برای دیدن محیط‌های ترکیبی.
- بلاکچین توکن‌ها و NFT در متاورس: فراهم شدن امکان مالکیت امن و منحصربهفرد دارایی‌های دیجیتال، از جمله زمین، آثار هنری یا لباسهای مجازی.
متاورس احتمالاً در آینده با فناوری‌های نوینی مانند بلاکچین، واقعیت افزوده و هوش مصنوعی ترکیب خواهد شد. برای آشنایی بیشتر با ابزارها و کاربردهای این فناوری تحول‌آفرین مطالب موجود در دسته‌بندی هوش مصنوعی را مطالعه کنید.
محدود شدن یا افت تدریجی
از سوی دیگر، چالش‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند مسیر پیشرفت متاورس را کند یا متوقف کند:
- هزینه بالای تجهیزات مانند هدستهای واقعیت مجازی یا عینک‌های AR
- نبود زیرساخت اینترنت پرسرعت در بسیاری از مناطق جهان
- ضعف در فرهنگ‌سازی و پذیرش عمومی
کسب درآمد از متاورس
راه‌های مختلفی برای کسب درآمد از متاورس وجود دارد. در این بخش چند روش محبوب برای کسب درآمد در متاورس را می‌آوریم.
1. ایجاد و فروش اقلام مجازی
بسیاری از پلتفرمهای متاورس به کاربران اجازه میدهند اقلام مجازی مانند لباس، لوازم جانبی یا حتی املاک مجازی را ایجاد کنند و بفروشند. شما می‌توانید با ایجاد آیتم‌های مجازی منحصر به فرد و فروش آن‌ها به سایر کاربران، از خلاقیت و مهارت‌های طراحی خود کسب درآمد کنید.
2. شرکت در رویدادهای مجازی
پلتفرمهای Metaverse اغلب میزبان رویدادهای مجازی مانند کنسرت، کنفرانس یا نمایشگاه هستند. شما می‌توانید استعداد خود را در این رویدادها اجرا کنید یا به نمایش بگذارید و از طریق فروش بلیت، حمایت مالی و… درآمد کسب کنید.
3. اجاره یا فروش املاک مجازی
برخی از پلتفرمهای متاورس امکان خرید و فروش یا اجاره زمین مجازی را برای کاربران فراهم می‌کنند. شما می‌توانید زمین مجازی خریداری کنید و در آن کسب و کار کنید یا جاذبه‌های مجازی بسازید. با اجاره یا فروش املاک مجازی می‌توانید درآمدزایی کنید.
4. ارائه خدمات مجازی
اگر در زمینه خاصی تخصص دارید، می‌توانید خدمات مجازی خود را در Metaverse ارائه دهید. این امر می‌تواند شامل ارائه مشاوره مجازی، مربیگری مجازی یا سایر خدمات مجازی باشد که نیازهای کاربران را در متاورس برآورده میکند.
5. تجارت ارزهای مجازی
برخی از پلتفرمهای متاورس، ارزهای مجازی مخصوص به خود را دارند که قابل معامله هستند. با شرکت در معاملات ارز مجازی، می‌توانید از نوسانات قیمت بهره ببرید و درآمد کسب کنید.
6. بازی و ورزش‌های الکترونیکی
بسیاری از پلتفرمهای متاورس دارای بازیهای مختلف هستند و شما می‌توانید از طریق شرکت در مسابقات ورزش‌های الکترونیکی، پخش استریم بازی خود یا ایجاد محتوای مربوط به گیم درآمد کسب کنید.
مزایا و معایب متاورس چیست؟
به جدول زیر توجه کنید:
سخن پایانی: متاورس، آینده‌ای در حال ساخت
متاورس گام بعدی در تحول اینترنت است؛ دنیایی مجازی، پویا و تعاملی که مرز بین واقعیت و فضای دیجیتال را کمرنگ میکند. این فضا با استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، بلاکچین و هوش مصنوعی تلفیق میشود
با وجود مزایای چشمگیر در حوزه‌های آموزش، تفریح، تجارت، درمان، ارتباطات انسانی و اقتصاد، متاورس هنوز با چالش‌هایی نظیر هزینه بالای تجهیزات، نیاز به اینترنت پرسرعت، ضعف در زیرساخت‌ها، مسائل امنیتی و پذیرش فرهنگی مواجه است. در نهایت، متاورس می‌تواند نه فقط یک ابزار دیجیتال، بلکه بستری برای تجربه زیستن در جهانی جدید باشد.
آیا برای ورود به متاورس حتماً باید هدست واقعیت مجازی داشته باشم؟
نه الزاماً. هرچند هدستهای VR تجربهای واقعیتر و عمیقتر از متاورس ارائه میدهند، اما بسیاری از پلتفرمهای متاورسی مثل Roblox یا Decentraland از طریق کامپیوتر یا موبایل هم قابل استفادهاند. البته برای بهرهمندی کامل از امکانات تعاملی، استفاده از ابزارهای خاص توصیه میشود.
آیا میتوانم در متاورس درآمد داشته باشم؟
بله، متاورس فرصتهای مختلفی برای کسب درآمد فراهم کرده است؛ از فروش NFT و زمینهای مجازی گرفته تا طراحی لباسهای دیجیتال برای آواتارها، شرکت در بازیهای درآمدزا، یا حتی راهاندازی کسبوکارهای مجازی مانند گالری، فروشگاه یا کلاس آموزشی.
آیا متاورس جایگزین اینترنت امروزی خواهد شد؟
متاورس هنوز در مراحل اولیه رشد خود قرار دارد و بهاحتمال زیاد در آینده بهعنوان بخشی پیشرفته از اینترنت (نسل سوم یا Web 3) عمل خواهد کرد. این بدان معناست که متاورس بهجای جایگزینی کامل اینترنت، آن را تعاملیتر، بصریتر و تجربهمحورتر میکند.
